SINIF 1: Patlayıcı Maddeler ve Nesneler

ADR Sınıf 1 kapsamındaki maddeler ve nesneler aşağıdaki gibidir :

• Patlayıcı maddeler : Çevreye hasar verebilecek bir hızda, sıcaklıkta ve basınçta, kimyasal tepkimeler sonucu gazlar oluşturabilen, katı veya sıvı maddeler (veya madde karışımları)’den oluşmaktadır.
• Piroteknik maddeler : Patlayıcı olmayan ve kendine yeterli, ekzotermik kimyasal tepkimeler sonucu ısı, ışık, ses, gaz veya duman veya bunların bir karışımı biçiminde etki vermek üzere tasarlanmış maddeler veya madde karışımlarıdır.

NOT 1 : Kendileri patlayıcı olmayan, ancak patlayıcı gaz, buhar veya toz bulutu oluşturabilecek maddeler, Sınıf 1´in maddeleri değildir.

NOT 2 : Ayrıca, şu maddeler de Sınıf 1 dışındadır: Su veya alkol içeriği belirtilen sınırları aşan su ya da alkol emdirilmiş patlayıcılar ile plastikleştirici içeren patlayıcılar (bu patlayıcılar Sınıf 3´e veya Sınıf 4.1´e atanır) ve gösterdikleri baskın tehlike nedeniyle Sınıf 5.2´ye atanan
patlayıcılardır.

• Patlayıcı nesneler : Bir veya daha fazla patlayıcı veya piroteknik madde içeren nesnelerdir. NOT : Dikkatsizlik sonucu veya kaza ile ateş alması veya taşıma sırasında tepkimenin başlaması sonucunda, alete, fırlama, ateş, duman, ısı veya yüksek ses ile hiç bir dış hasar vermeyecek
  kadar düşük miktarda ya da özellikle patlayıcı ve/veya piroteknik madde içeren aygıtlar, Sınıf 1 zorunluluklarına tabi değildir.
• Patlama yoluyla pratik bir etki veya bir piroteknik etki oluşturmak üzere imal edilmiş ve yukarıda söz edilmeyen maddeler ve nesneler. Flegmatize edilmiş ifadesi, elleçleme ve taşıma sırasında emniyetini arttırmak için bir patlayıcıya eklenen bir madde (veya “flegmatizör”) anlamına gelir.
• Flegmatizör, patlayıcıyı şunlara karşı duyarlılığı azaltılmış veya daha az hassas hale getirir :
  • Isı, şok, darbe, çarpma veya sürtünme. Tipik flegmatize edici ajanlar, bunlarla sınırlı kalmamak kaydıyla, şunlardır: Mum, kağıt, su, polimerler (klorofloropolimerler gibi), alkol ve yağlar (petrol jelatini ve parafin gibi). Patlayıcı özelliklere sahip olan veya olduğu düşünülen herhangi bir maddenin veya nesnenin, Testler ve Kriterler Elkitabı Kısım I´de tanımlanan testler, prosedürler ve kriterlere
    göre Sınıf 1´de tanımlanması düşünülür. Sınıf 1´e atanan bir madde veya nesne, Bölüm 3.2 Tablo A´da B.B.B. kaydına veya isme
    atanmışve Testler ve Kriterler Elkitabı kriterlerini sağlıyorsa taşıma için kabul edilir. Sınıf 1´deki maddeler ve nesneler BM Numarasına ve bir isim veya Bölüm 3.2 Tablo A´da B.B.B.’de listelenen bir kayda atanır. Bölüm 3.2 Tablo A´daki nesneleri ve maddelerin isimlerinin
    yorumunda 2.2.1.4´deki sözlük temel alınır. Test etme, sınıflandırma, araştırma ve geliştirme kalite kontrolünü geliştirmek amacı ile veya ateşleme patlayıcısı hariç, ticari numune olarak taşınan yeni veya mevcut patlayıcı maddelerin veya nesnelerin örnekleri BM No. 0190 NUMUNELERİ, PATLAYICI kısmında belirtilebilir. Bölüm 3.2 Tablo A´daki gibi ismen belirtilmeyen nesneler ve patlayıcı maddeler, Sınıf 1´in B.B.B. kaydı veya BM No. 0190 NUMUNELERİ, PATLAYICI olarak belirtilir. Bunun dışında Bölüm 3.2 Tablo
    A´nın sütun (6)’da değinilen özel hükümlere göre yetkili kurum tarafından özel bir izne bağlı olan taşınacak belli maddelerin belirtilmesi menşei ülkenin yetkilisi tarafından yapılır. Bu kurum, ayrıca, bu maddelerin ve nesnelerin taşıma koşullarını yazılı olarak onaylar. Menşei ülke ADR´ye Anlaşmaya Taraf Ülke değilse, taşıma koşulları ve sınıflandırma sevkiyatın ilk ulaşacağı ADR Anlaşmaya Taraf Ülke ülkesinin yetkili kurumu tarafından belirlenir.
• Sınıf 1´in maddeleri ve nesneleri, 2.2.1.1.5 uyarınca bir bölümde ve 2.2.1.6 uyarınca bir uyumluluk grubunda sınıflandırılır. Bu bölüm, 2.2.1.1.5´teki tanımlar kullanılarak ve 2.3.0 ve 2.3.1´de belirlenmiş olan test sonuçlarına göre yapılır. Uyumluluk grubu 2.2.1.1.6´da verilen
  tanımlara göre saptanır. Sınıflandırma kodu, bölüm numarası ve uyumluluk grubu harfinden oluşur.
• Sınıf 1 Alt bölümlerin tanımı :
  • Bölüm 1.1 Kütle olarak patlama tehlikesi olan maddeler ve nesneler (Kütle olarak patlama, bir anda hemen hemen tüm yükü etkileyebilecek bir patlamadır).
  • Bölüm 1.2 Fırlama tehlikesi olan ancak kütle olarak patlama tehlikesi olmayan maddeler ve nesneler.
  • Bölüm 1.3 Yangın tehlikesi veya hafif bir patlama ya da hafif bir fırlama tehlikesi veya her  ikisi birden olan, ancak kütle olarak patlama tehlikesi olmayan madde ve nesneler. Bu madde ve nesneler:
    (a) Yandıklarında önemli miktarda radyan ısıya neden olur veya
    (b) Birbirleri ardı sıra yanarak hafif bir patlama veya fırlama etkisi oluşturur.
  • Bölüm 1.4 Taşıma sırasında tutuşma veya tepkimenin başlaması durumunda sadece düşük bir patlama riski taşıyan madde ve nesneler. Etkileri, büyük ölçüde, sadece paket ile sınırlıdır ve dikkate alınabilecek ölçüde büyük parçacıkların, dikkate alınabilecek uzaklıklara fırlatılması beklenmez. Dışarıda oluşacak bir yangın ambalajın hemen hemen tüm içeriğinin bir anda patlamasına neden olmaz.
  • Bölüm 1.5 Kütle olarak patlama tehlikesi taşıyan, ancak, normal taşıma koşullarında, tepkimenin başlaması veya yanma halinden patlama haline geçme olasılığı çok az olacak kadar düşük düzeyde hassaslığı olan maddeler. Asgari bir zorunluluk olarak, harici yangın testinde patlamamaları gerekir.
  • Bölüm 1.6 Kütle olarak patlama tehlikesi olmayan, aşırı derecede düşük hassaslık düzeyindeki nesneler. Bu nesneler, sadece aşırı derecede düşük hassaslık düzeyindeki maddeler içerir ve kaza ile tepkimenin başlaması konusunda göz ardı edilebilecek bir olasılık düzeyi sergiler.

NOT : Bölüm 1.6’daki nesnelerinin oluşturduğu risk, sadece tek bir nesnenin patlaması ile sınırlıdır.

• Sınıf 1 Maddelerin ve nesnelerin uyumluluk gruplarının tanımı
• A Birincil patlayıcı madde.
• B Birincil patlayıcı madde içeren ve iki veya daha fazla etkin koruyucu özelliği olmayan nesne. Birincil patlayıcı madde içermemelerine karşın, dinamit için tutuşturucular, dinamit için tutuşturucu bileşimleri ve başlık tipi kapsül bu gruba dahil edilir.
• C İTİCİ patlayıcı madde veya diğer ani yanmalı patlayıcı madde veya benzeri patlayıcı madde içeren nesne.
• D İkincil infilaklı patlayıcı madde veya kara barut veya ikincil infilaklı patlayıcı madde içeren nesne, her durumda da, tepkimeyi başlatıcı düzenek ve itici yükü olmayan veya birincil patlayıcı madde içeren ve iki veya daha fazla etkili koruyucu özelliği olan nesne.
• E Tepkime başlatacak düzeneği olmadan itici barutu olan (alevlenir bir sıvı veya jel veya hiperbolik sıvı içeren dışında), ikincil infilaklı patlayıcı madde içeren nesne.
• F Kendi kendine tepkime başlatma sistemi olan bir ikincil infilaklı patlayıcı madde içeren, itici barutu (alevlenir bir sıvı veya jel veya hiperbolik sıvı içeren dışında), olan veya olmayan nesne.
• G Piroteknik madde veya bir ısıl teknik madde içeren nesne veya hem patlayıcı bir madde hem de bir aydınlatıcı, yangın çıkartıcı, gözyaşı veya duman yapıcı madde içeren nesne (su ile etkinleşen bir nesne veya beyaz fosfor, bir piroforik madde, alevlenir bir sıvı veya jel veya hiperbolik sıvı içeren bir nesne dışında).
• H Hem patlayıcı madde hem de beyaz fosfor içeren nesne.
• J Hem patlayıcı madde hem de alevlenir bir sıvı veya jel içeren nesne.
•  K Hem patlayıcı madde hem de zehirli bir kimyasal madde içeren nesne.
•  L Patlayıcı madde veya patlayıcı madde içeren ve özel bir risk taşıyan (örneğin, su ile etkinleşme veya hiperbolik sıvıların, fosfitlerin veya piroforik bir maddenin varlığı nedeniyle) ve bu nedenle her türün birbirinden yalıtılması gereken nesne.
•  N Sadece aşırı derecede düşük hassaslık düzeyindeki maddeleri içeren nesneler.
• S Kaza ile işlevsel hale gelmesi sonucu oluşacak tehlikeli etkilerin ambalaj içinde sınırlı kalacağı bir biçimde (ambalaj yangın nedeniyle bozulmadığı takdirde) ambalajlanmış veya tasarlanmış ve tehlike oluşması halinde tüm patlama veya fırlatma etkilerinin sınırlı olup ambalajın hemen yakınında yapılacak yangınla mücadele veya diğer acil durum müdahale çabalarını engellemeyen madde veya nesne.

NOT 1 : Belirli bir ambalaj içinde ambalajlanmış her madde veya nesne sadece bir tek uyumluluk grubuna atanabilir. S uyumluluk grubunun kriteri ampirik olduğundan, bu gruba atanma mutlaka bir sınıflandırma kodunun atanması için yapılacak testlere bağlıdır.

NOT 2 : Uyumluluk grubu D’nin veya E’nin nesneleri, kendi tepkime başlatma sistemleri ile birlikte yerleştirilebilir veya ambalajlanabilir, ancak bu sistemlerin, sistemin kaza ile işlemesi durumunda bir patlamayı engelleyecek en az iki etkin koruyucu özelliği bulunmalıdır. Bu şekilde hazırlanmış maddeler ve ambalajlar uyumluluk grubu D veya E içinde sınıflandırılır.

NOT 3 : Uyumluluk grubu D’nin veya E’nin nesneleri, Başlık 4.1.10´daki MP 21 karışık ambalajlama hükümlerine uygun olmaları kaydıyla, iki etkin koruma sistemi olmayan kendi kendine tepkime başlatma sistemleri (yani, uyumluluk grubu B içerisinde sınıflandırılmış tepkime başlatma sistemleri) ile birlikte ambalajlanabilir. Bu şekilde hazırlanmış ambalajlar, uyumluluk grubu D veya E içinde sınıflandırılır.

NOT 4 : Nesneler kendi ateşleme sistemleri ile birlikte ambalajlanabilir, ancak bu ateşleme sistemleri normal taşıma koşullarında işlev görecek durumda olmamalıdır.

NOT 5 : Uyumluluk grubu C, D ve E´de bulunan nesneler birlikte ambalajlanabilir. Bu şekilde hazırlanmış ambalajlar uyumluluk grubu E içinde sınıflandırılır.

• Havai fişeklerin bölümlere atanması
  • Genellikle havai fişekler, Testler ve Kriterler Elkitabı Test Serisi 6’dan yola çıkarak elde edilen test verilerine dayanılarak bölüm 1.1, 1.2, 1.3, ve 1.4’e atanır. Ancak, bu nesnelerin kapsamının geniş ve test olanaklarının az olması nedeniyle, 2.2.1.1.7.2’deki prosedüre göre de bölümlere atama yapılabilir.
  • Havai fişeklerin BM No. 0333, 0334, 0335 ve 0336 kayıtlarına ataması, 2.2.1.1.7.5’teki varsayılan havai fişek sınıflandırma tablosu uyarınca, test etmek için Test Serisi 6´ya gerek duyulmadan, benzerliklere dayanılarak yapılabilir. Böyle bir atama, yetkili kurum ile mutabakata varılarak yapılır. Tabloda belirtilmeyen maddeler, Test Serisi 6’dan yola çıkılarak elde edilen test verilerine dayanılarak sınıflandırılır.

NOT 1 : Diğer hava fişek tipleri, tablo 2.2.1.1.7.5 sütun 1’e BM Tehlikeli malların Taşınmasına
dair Uzmanlardan oluşan Alt Komite´ye sunulan tam test verileri göz önünde bulundurularak
eklenebilir.

NOT 2 : Tablo 2.2.1.1.7.5 sütun 4’te belirtilen havai fişeklerin sütun 5’teki bölümlere atanmasını onaylayan veya engelleyen, yetkili kurumlar tarafından elde edilen test verileri, bilgi vermek amacıyla BM Tehlikeli Malların Taşınmasına dair Uzmanlardan oluşan Alt Komite’ye sunulmalıdır.

• • Bir bölümden fazla bölümde yer alan havai fişekler aynı ambalaj içerisinde ambalajlandığında, Test Serisi 6’dan yola çıkarak elde edilen test verileri aksini göstermedikçe, en tehlikeli bölüme göre sınıflandırılır.
    • Havai fişek sınıflandırma tablosu, yalnızca karton kutularda (4G) ambalajlanan maddeler için geçerlidir.
• Havai fişek sınıflandırma tablosunda dikkate alınması gereken hususlar :

NOT 1 : Aksi belirtilmedikçe, tablodaki yüzdelere referanslar, tüm piroteknik maddelerin (örn. roket motorları, kaldırma yükü, fırlatma yükü, etki yükü) kütlesine yapılır.

NOT 2 : Bu tablodaki “parlama birleşimi” toz haldeki veya havai fişeklerde bulunan piroteknik ünitelerde bulunan piroteknik maddeler demektir; bu maddeler, basınç artışı için harcanan zamanın Testler ve Kriterler Elkitabı Ek 7’deki HSL Parlama Birleşimi Testi’ndeki piroteknik maddenin 0,5 gr için 8 msn’den fazla olduğunun gösterilmemesi halinde, havai bir etki yaratmak amacıyla veya fırlatma yükü veya kaldırma yükü olarak kullanılır.

NOT 3 : mm olarak boyutlar şu anlamlara gelir:

Dairesel ve fıstık şeklindeki roketler için, roketin yuvarlak kısmının çapıdır; – Silindir roketler için, silindirin uzunluğudur; – Havan, Roma kandili, atım tüplü havai fişekler veya torpil için, havai fişek içeren tüpün iç çapıdır; – Çanta torpili veya silindir torpil için, torpil içeren havanın iç
çapıdır.